قرآن در آیه 23 سوره عنکبوت به کسانی که به دیدار خدا کافر
شدند، وعدۀ عذاب می دهد، و در عین حال در آیه 143 سوره اعراف، می فرماید که خدا به
موسی فرمود که هرگز مرا نخواهی دید. برخی افراد از این مسئله، به اشتباه، نتیجه
گرفته اند که بر اساس این دو آیه، الله به حضرت موسی دروغ گفته است، زیرا دیدار
خدا یک حقیقت است که هر کس به آن کافر شود، عذاب خواهد شد!!
امّا حقیقت امر
این است که این شبهه از عدم آگاهی منتقد بر می خیزد. منتقد هم از باورهای اسلامی
بیخبر بوده است و هم دانشش از زبان عربی بسیار ناچیز می باشد:
اولاً در باور
گروهی از اهل سنت، یعنی اهل حدیث و اشاعره، رؤیت الله در دنیا محال است، ولی در آخرت
خدا قابل رؤیت است، لذا دیدار خدا در آخرت یک حقیقت است، ولی موسی هرگز نمی توانست
خدا را در دنیا ببینید. همچنین این افراد اینکه الله به موسی فرمود که هرگز مرا
نخواهی دید را، به معنای هرگز در دنیا می گیرند و آنرا نفی ابد، و برای تمام
زمانها نمی دانند، البته از سوی معتزله و شیعیان، این ادعاها به شدت زیر نقد است،
ولی این گروه از اهل سنت، به راحتی چنین جوابی به این شبهه خواهند داد.
ثانیاً از منظر
شیعه (و معتزله) نیز، دیدنِ خدا در قیامت ممکن است، البته در دنیا هم محال نیست، ولی
با چشم دل، و نه با چشم سر. اینجاست که کمی تسلّط بر زبان عربی مسئله را حل خواهد
کرد! آنچه خدا در سورۀ اعراف، با قید "هرگز" نفی ابد نموده است، رؤیت
خداست که به معنای دیدن با چشم سر است، چنانکه طبق گزارش سوره بقره که ماجرای
درخواست رؤیت مفصلتر ذکر شده است، بنی اسرائیل به حضرت موسی گفته بودند که به تو
ایمان نمی آوریم تا وقتی که خدا را آشکارا ببینیم(سوره بقره، آیه 55) که خب معنای
آشکارا دیدن و رؤیت کردن هم، روشن است، که با چشم سر است و عقلاً دیدنِ خدا با چشم
سر محال است. در اینجا قرآن از "لن ترانی" برای نشان دادن محال بودنِ
دیدنِ خدا با چشم سر، استفاده فرموده است.
در مقابل آنچه در
دیدار در آیه 23 سورۀ عنکبوت، آمده است، کلمه "لقائه" است، که صرفاً به
معنای به محضر خدا رفتن است و نه دیدن، و اگر کسی آنرا به دیدن، ترجمه کند، منظورش
همین ملاقات و به محضر خدا رفتن است، و نه با چشم سر خدا را دیدن! شبهه ساز برای
ساختن شبهه به آیه خوبی دست دراز نکرده است، و این آیه الزاماً به معنای دیدنِ خدا
نیست، ولی ما به هر حال دیدن خدا در قیامت را به معنای دیدن با چشم دل قبول داریم،
و قرآن هم در آیاتی که از چشم سازندۀ شبهه دور مانده است، به این حقیقت اشاره
فرموده است.
پس به صورت خلاصه،
از منظر شیعه نیز، اینجا اختلافی وجود ندارد، زیرا آن دیدنی که محال است، دیدن با
چشم سر است که خدا به موسی فرمود، و این دیدنی که ممکن است، دیدن با چشم دل می
باشد.
در نتیجه، نمی
توانیم ادعا کنیم که الله به حضرت موسی، دروغ گفته است.
